T:  051 446 0580 / 2
F:  051 446 0455
E:  info@simmentaler.org

Privaatsak X 7002
Langenhovenpark
9330

U moet altyd onthou, dat waar of wanneer u ookal optree as beoordelaar van enige ras, u die etiese rol van ‘n ambassadeur van die betrokke ras wat u beoordeel, vervul en dat u beoordeling in ‘n groot mate ‘n opvoedings- en opleidingstaak is. Toeskouers en vertoners verwag van u om hulle deur u plasing met gepaardgaande bespreking te oortuig dat die gewenste diere volgens die Standaard van Voortreflikheid en teeldoel op meriete geplaas word.

Dit is noodsaaklik dat u as beoordelaar altyd moet poog om u kennis van beeste in die algemeen, en spesifiek die Simmentaler (of Simbra) gedurig uit te bou. U moet derhalwe oor maksimale kennis beskik vir u taak en u ten doel stel om daardie kennis gedurig op te knap en aan te pas omdat die standaard en doelstellings van ons rasse gedurig volgens bedryfsbehoeftes aangepas word.

Ten einde objektief en suksesvol te kan beoordeel moet u eerstens ‘n beeld van die gewenste Simmentaler in u verbeelding kan vorm. Om u oordeelsvermoë verder te ontwikkel moet u die foto’s van uitstaande rasegte diere en veral lewende diere bestudeer en in detail probeer onthou. Om eties suksesvol te beoordeel moet u te alle tye onbevooroordeeld optree en slegs die werklike eienskappe van die diere moet ‘n rol in u evaluering speel. U finale plasing moet altyd op konkrete en oortuigende feite gebaseer wees en waar van toepassing deur beskikbare hulpmiddels soos bv. Simdeks gerugsteun wees. Funksionele en ekonomiese eienskappe moet deurgaans in u waardebepaling voorkeur geniet.

Tydens bespreking van geplaaste diere moet u diplomaties en positief wees. Moenie foute en tekortkominge oorbeklemtoon nie, benadruk veel eerder die goeie en voortreflike eienskappe en bespreek dit altyd eerste. Benader swak eienskappe positief m.a.w. nie “swak of sleg” nie maar “kan ‘n bietjie beter”.

Alle voornemende kandidate is ongelukkig nie aangelê om ‘n bekwame beoordelaar te wees nie, want dit is ‘n ware “gawe”, ‘n aangebore talent en u kan u slegs bekwaam deur deeglike ondervinding. Teoretiese kennis en intensiewe bestudering van die Standaard van Voortreflikheid is geen vanselfsprekende waarborg vir effektiewe suksesvolle beoordeling nie. U moet altyd onthou, dat waar of wanneer u ookal optree as beoordelaar van enige ras, u die etiese rol van ‘n ambassadeur van die betrokke ras wat u beoordeel, vervul en dat u beoordeling in ‘n groot mate ‘n opvoedings- en opleidingstaak is. Toeskouers en vertoners verwag van u om hulle deur u plasing met gepaardgaande bespreking te oortuig dat die gewenste diere volgens die Standaard van Voortreflikheid en teeldoel op meriete geplaas word.

Dit is noodsaaklik dat u as beoordelaar altyd moet poog om u kennis van beeste in die algemeen, en spesifiek die Simmentaler (of Simbra) gedurig uit te bou. U moet derhalwe oor maksimale kennis beskik vir u taak en u ten doel stel om daardie kennis gedurig op te knap en aan te pas omdat die standaard en doelstellings van ons rasse gedurig volgens bedryfsbehoeftes aangepas word.

Ten einde objektief en suksesvol te kan beoordeel moet u eerstens ‘n beeld van die gewenste Simmentaler in u verbeelding kan vorm. Om u oordeelsvermoë verder te ontwikkel moet u die foto’s van uitstaande rasegte diere en veral lewende diere bestudeer en in detail probeer onthou. Om eties suksesvol te beoordeel moet u te alle tye onbevooroordeeld optree en slegs die werklike eienskappe van die diere moet ‘n rol in u evaluering speel. U finale plasing moet altyd op konkrete en oortuigende feite gebaseer wees en waar van toepassing deur beskikbare hulpmiddels soos bv. Simdeks gerugsteun wees. Funksionele en ekonomiese eienskappe moet deurgaans in u waardebepaling voorkeur geniet.

Tydens bespreking van geplaaste diere moet u diplomaties en positief wees. Moenie foute en tekortkominge oorbeklemtoon nie, benadruk veel eerder die goeie en voortreflike eienskappe en bespreek dit altyd eerste. Benader swak eienskappe positief m.a.w. nie “swak of sleg” nie maar “kan ‘n bietjie beter”.

Alle voornemende kandidate is ongelukkig nie aangelê om ‘n bekwame beoordelaar te wees nie, want dit is ‘n ware “gawe”, ‘n aangebore talent en u kan u slegs bekwaam deur deeglike ondervinding. Teoretiese kennis en intensiewe bestudering van die Standaard van Voortreflikheid is geen vanselfsprekende waarborg vir effektiewe suksesvolle beoordeling nie.
 

Metode van beoordeling

Probeer om deurgaans ‘n standaard metode van beoordeling te volg sodat die toeskouer en beesleier nie deurmekaar raak nie. U moet ook leer om individuele diere te onthou, om te verhoed dat u nie dieselfde diere, in ander klasse omruil nie.
 

Afdeling A

Laat die diere altyd van links na regs, verkieslik in ouderdomsvolgorde, beweeg. Wanneer die diere in die ring inkom moet u sorg dat u op ‘n geskikte plek staan sodat elke dier waarneembaar is, sonder dat die son u sig belemmer. Sorg dus dat u die diere eers op ‘n afstand van ongeveer 10 meter deurkyk en kry algemene indrukke van die diere en onthou dat eerste indrukke dikwels blywend is.

Die volgende waarna u oplet is die gang van die dier. U wil vasstel of die dier behoorlik en gemaklik loop. Dit is onder ons omgewingstoestande van kardinale belang en ‘n dier wat nie behoorlik en gemaklik loop nie word nie geplaas nie. Staan voor die diere en laat hulle een vir een na u toe beweeg en dan weer agter hulle sodat hulle weg beweeg van u af. Afhangende van die son, moet u altyd probeer om in die laaste hoek van die ring – op pad terug na die hek – te staan. Diere loop normaalweg beter as hulle na die uitgangshek beweeg. Poog dus om gedurende hierdie stadium, waar u die diere om die ring laat beweeg, ‘n algemene indruk van die diere te kry en let op die volgende:

1. Diere met enige diskwalifikasie of diskriminasie ingevolge die Standaard van Voortreflikheid en (by groot skoue) koeie met ‘n swak reproduksie kan al op hierdie stadium geëlimineer word.

2. Die basiese verskille wat u kan waarneem tussen die diere in die klas. Probeer om dit te onthou, want dit gaan help in u motivering vir u plasings.

3. Vergelyk dan die basiese verskille tussen die diere en u sal alreeds ‘n aanduiding hê van hoe u die diere gaan plaas.

Waarna moet u oplet?

Algemene Voorkoms - en dit sluit bouvorm in. Kyk na lengte, breedte, diepte, balans, kapasiteit, simmetrie, kwaliteit en tipe – almal eienskappe wat ‘n groot invloed op u eerste indrukke het en wat in ‘n groot mate blywend is.

Funksionele doeltreffendheid:  Omdat dit teeldiere is wat u beoordeel, moet die dier geslagsegtheid toon. ‘n Bul moet soos ‘n bul lyk, ‘n koei soos ‘n koei en ‘n vers soos ‘n vers. By vroulike diere moet u oplet na ongewenste eienskappe soos osagtigheid, swak ontwikkelde geslagsorgane en/of enige aanduiding van onvrugbaarheid asook swak ontwikkelde uier en spene. By bulle moet opgelet word na geslagsegtheid, onderontwikkelde en/of gebrekkige teelorgane. By groot skoue word die reproduksie rekord van koeie d.m.v. die ringkaart voortdurend aan u beskikbaar gestel. Funksionele doeltreffendheid sluit natuurlik ook loopvermoë in waarna reeds verwys is.

Produksie eienskappe:  Die belangrikste produksie eienskap by bul en koei is REPRODUKSIE wat al vermeld is. Hou altyd by u waardebepaling die volgende in gedagte: “Reproduksie is 5 keer belangriker as groeitempo en 10 keer belangriker as karkaseienskappe”.  Kyk na die ander eienskappe wat met produksie verband hou en moenie vergeet dat u ‘n dubbeldoel dier beoordeel nie. By die koei moet gelet word op uier, spene, melkare en by die vers is uier- en speenontwikkeling van groot belang. Veral by die bul verlang u goeie bespiering. Loopvermoë is baie belangrik omdat dit in noue verband staan met produksie.

Groepeer dan die beste diere volgens u aanvanklike oordeel bymekaar, laat hulle weer loop en vergelyk daarna weer in staande posisie.
 

Afdeling B

Plaas die diere nou langs mekaar volgens u keuse. Onthou, waar moontlik moet diere nooit afdraand staan nie. Stel elke klas van links na regs op soos deur die toeskouer gesien.

Nadat u die diere so geplaas het, beweeg eers voor al die diere verby en let op die volgende: Kop, bek, breedte, prominente skouer, stand van voorbene, kote en kloue.

Daarna beweeg u agter die diere verby en let op die volgende: kruisvorm en lengte, uier en geslagsorgane, dy bespiering, breedte, stand van agterbene, hakke, kootgewrigte, kloue en wydte tussen sitbene. Indien nodig kan u weer een of meer diere uittrek en laat loop ten einde sekerheid omtrent die gang te verkry.

Hierna is u gereed om die klas finaal te plaas en te motiveer. Dit, in kort, is die metode waarvolgens u te werk gaan met beoordeling.

Wat moet die beoordelaar weet

Om in staat te wees om te beoordeel, moet u oor die volgende beskik:

1. Die nodige kennis.

2. Die vermoë om verskille te kan waarneem en te onthou, vergelykings tussen sodanige verskille te tref (waardebepaling) en u plasings op sodanige verskille te baseer, sonder dat u toelaat dat enigiets of iemand u besluite beïnvloed. Om op te som:
   U moet kyk en sien waarna u kyk. U moet waarneem wat u sien. U moet verstaan wat u waarneem. U moet weet wat u verstaan. Op grond van wat u weet kan u dan besluit. Opsommend:  U moet weet wat u doen.

Om dit alles te kan doen moet u oor die nodige kennis van ‘n bees beskik, veral ‘n Simmentaler.

1. U moet die samestelling van die bees verstaan en ken.

2. U moet die korrekte benamings van die verskillende liggaamsdele ken en gebruik.

3. U moet weet hoe die verskillende liggaamsdele lyk van ‘n bees wat aan die standaarde voldoen.

4. U moet die foute van ‘n bees asook die korrekte benaming daarvan ken.

5. U moet weet wat meer belangrik of wat van minder belang is, m.a.w., waardebepaling is uiters noodsaaklik.

U mag dink dat baie kennis vereis word om toegepas te word, maar wees verseker dat hoe meer u weet, hoe makliker dit is om ‘n goeie beoordelaar te wees.

Bogenoemde vyf punte word kortliks as volg ontleed:

1.  SAMESTELLING VAN DIE BEES

Geraamte - Die geraamte is baie belangrik en reeds met geboorte goed ontwikkel. Dit is die fondament waaraan ligamente en spiere aangeheg word. Oor die samestelling van die geraamte gaan ons nie uitwei nie, maar u as voornemende beoordelaars moet dit probeer bestudeer en verstaan. (Verw. skets van Beenstruktuur)

Doel van die geraamte:

        ●  Verleen beskerming aan lewensbelangrike organe.
        ●  Verleen aan die bees sy spesifieke vorm.
        ●  Stel diere in staat om te beweeg.

Spiere van bees - Doel van spiere:

        ●  Dra by tot die vorm van die dier.
        ●  Bewerkstellig beweging.
        ●  Is deel van alle organe.
        ●  Die ekonomiese belangrikheid nl. die verbruikerswaarde daarvan.

Vet - Die neerlegging van vet word beïnvloed deur ouderdom, geslag, voeding en ontwikkelingstempo (vroeg of laat).

Doel van vet:

        ●  Is die manier waarop die dier oortollige energie opberg, wat te eniger tyd weer gebruik kan word.
        ●  Beïnvloed die eetgehalte van die vleis.

Vel en hare - Die vel of huid en hare is van groot belang in die dier se totale meganisme vir aanpassing by sy omgewing. Die huid is nie alleen die bees se grootste enkele liggaamsdeel nie, maar is sekerlik ook een van die belangrikste omdat huid en haar ‘n goeie indikator van die dier se aanpasbaarheid is. ‘n Dik huid is oor die algemeen meer voordelig as ‘n dun huid. Doel van vel en hare:

        ●  Verleen beskerming aan weefsel.
        ●  Verleen beskerming teen hitte en koue.
        ●  Vel dien as medium om van oortollige hitte ontslae te raak.
        ●  Die haarkleur verleen een van die mees onderskeidende kenmerke van elke beesras.
 

2.  KORREKTE BENAMING VAN VERSKILLENDE LIGGAAMSDELE

Dit is noodsaaklik dat u as voornemende beoordelaars vertroud is met die korrekte benaming en altyd gebruik, want wanneer u verduidelikings moet lewer vir u plasings, kan u eenvoudig nie na hakskeen verwys as u knie bedoel nie. Bestudeer die “Anatomiese Benamings” hierby aangeheg.
 

3.  KORREKTE LIGGAAMSDELE EN LIGGAAM IN GEHEEL

‘n Beskrywing hiervan vind u in die Standaard van Voortreflikheid.
 

4.  FOUTE EN KORREKTE BENAMING DAARVAN

Verwys ook na die Diskriminasies en Diskwalifikasies vervat in die Standaard van Voortreflikheid.

Algemeen:  Te fyn of te grof, aftipe/rasegtheid; karakter ontbreek; uit balans; nie geslagseg nie; plat of smal dwarsdeur; temperament; wollerige of kroes haarkleed; swak of oormatige bespiering.

Kop: Kort- of lang onderkaak; skewe of gedraaide neusbeen; spitsbek; uitpeuloë; vlesige wange; onderontwikkelde oogbank – veral by bulle.

Voorkwart: Los skouers; regop skouer; prominente skouer; swaar borsstuk; smal borsvloer; prominente kambeen; oordrewe skofontwikkeling; kort, plat of te ronde nek.

Middelstuk en Lende: Duiwelsgreep (gegord); holrug; geboë rug; plat ribsprong; swak lende; te min of te veel diepte.

Agterkwart: Plat, kort, hang of dakkige kruis; nou sitbene; bobbejaanstert; skewe stertwortel; kort ronde bespiering.

Bene: Te grof; te fyn; uitgedraai; x-benig; krombenig, kort pypbeen.

Hakke: Koeihakkig; sekelhakkig; regop; spasties; pofferig of smal.

Klou en koot: Klein-, vlak-, gesplete-, oneweredige- of rolklou; regop-, slap- of deurgetrapte koot.

Uier en spene: Hang- onderontwikkelde- of ongebalanseerde- uier; uier gekwart; uier voor opgetrek, dik/ballon spene; wegstaan spene; te kort spene; te lank en dun spene.

Geslagsorgane: Onderontwikkeld of klein (verw. minimum omvang in Standaard van Voortreflikheid); hipoplasties; dubbelslagtig; verdraaide testes stringe; oormatige skedevel; prolaps van skede en by vroulike diere onderontwikkelde vagina.

Rankerig en Ondiep: Sodanige diere beskik gewoonlik oor ‘n baie swak produksie en reproduksie vermoë, is swak voerverbruikers en beskik gewoonlik oor ‘n lae weerstandsvermoë.

Grootte: Weens verskeie redes wat by die laaste twee beoordelaar simposiums ter sake was, is besluit dat in soverre dit grootte en GDO aanbetref die goue middeweg gevolg moet word. Sorg egter vir genoeg variasie om by die omgewing aan te pas. Diskrimineer teen te groot en te grof.

Ponieagtigheid: Ponieagtige eienskappe is nadelig vir beide melkproduksie en hoë gewigstoename.
 

5.  WAT IS BELANGRIK?

Alles is belangrik, daarom moet u soveel moontlik weet.

• Wanneer u beoordeel, moet u die Standaard van Voortreflikheid ken en u kennis toepas.

• Dit is egter baie belangrik dat u weet waarvoor die ras geteel word, met ander woorde, die doel van die ras sodat u veral daarop kan let dat die dier aan sy doel beantwoord. Ons herhaal dus: Die Simmentaler is ‘n dubbeldoel ras wat funksioneel doeltreffend moet wees.

Afgesien van produksie verwante aspekte reeds behandel,  moet klem gelê word op die volgende:

Vrugbaarheid:  Volgens die Konstitusie van die Simmentaler Beestelersgenootskap is een van die doelstellings “om toe te sien dat die kalwingsrekord van koeie op soveel moontlike skoue aan beoordelaars beskikbaar gestel en in hul beoordeling geëvalueer sal word.” Die “TKP stelsel” word al van 1977 op groot skoue gebruik en in 1987 is die “Simdeks stelsel” ingestel. Verwys ook na “Funksionele doeltreffendheid”. Reproduksie en alles wat daarmee gepaard gaan moet die hoogste prioriteit geniet.

Strukturele foute ten opsigte van bene en pote:  Om ekonomies te produseer moet ‘n dier in Suid-Afrika behoorlik kan beweeg, daarom moet u die stand en gang van ‘n dier as baie belangrik beskou.

Raamwerk:  Diskrimineer teen (i) uiterstes in grootte – hou by die goue middeweg;  (ii) ondiep of rankerige diere asook (iii) diere met ‘n plat ribsprong. Skouer- en/of heup hoogte, wat nie deur kondisie beïnvloed word nie, dui die grootte van ‘n dier aan.

Groeivermoë:  Wanneer u jong diere beoordeel moet u aandag gee aan grootte vir ouderdom. Diskrimineer egter teen uiterstes in GDO. In junior klasse moet diere verkieslik in volgorde van ouderdom loop.

Spierontwikkeling:  Let op swak of oormatige bespiering. Die bespiering op die voorarm gee ‘n goeie aanduiding van algehele bespiering.

Lengte:  Let op na goeie lengte van lyf en kruislengte, m.a.w. lengte van heup na sitbeen.

Breedte en Kapasiteit:  Deurgaans goeie breedte en kapasiteit. Goeie breedte tussen voorbene, draaibene en goeie breedte van lyf.

Oorvet diere:  Diskrimineer teen oorvet diere, want ons is besig om teeldiere, nie slagdiere nie, te beoordeel.

Temperament:  Dit is ‘n eienskap wat nie gemeet kan word nie, maar die dier moet maklik hanteerbaar en tog wakker en lewenskragtig wees.

Verskille in bouvorm op verskillende ouderdomme:  U moet kennis dra daarvan dat ‘n agt maande oue kalf nie die bouvorm kan hê van ‘n drie jaar oue dier nie.

Slotsom

OM ‘N BEOORDELAAR TE WORD, MOET U LEER, WANT U MOET BESKIK OOR KENNIS. LEER UIT BOEKE, LEER VAN MEDE TELERS EN BEOORDELAARS, LEER OP SKOUE EN WOON VERAL SIMMENTALER BEOORDELAARSKURSUSSE BY. LEER DAN OM OP GROND VAN U KENNIS DIE VERSKILLE IN DIERE RAAK TE SIEN, DIE VERSKILLE TE EVALUEER EN DAN VOLGENS U VOORKEURE, FINALE KEUSES TE MAAK.

KORREKTE INTERPRETASIE VAN BELANGRIKE VEEKUNDIGE TERME

KONSTITUSIE Die voorkoms van ‘n dier in terme van hoe goed (of swak) die dier gedy en produseer in die omgewing waar dit aangehou word. (‘n Glad verhaarde en vrugbare bees in ‘n goeie voedingstoestand sou bv. ‘n goeie konstitusie aandui).

GEHARDHEID Die reaksie van ‘n bees teenoor omgewingstressors soos hitte, droogte, lang afstande stap, hoë parasietpopulasie en hoë humiditeit (bv. ‘n geharde bees teen droogte). “Konstitusie” is ‘n goeie indikasie van gehardheid.

AANPASBAARHEID Die vermoë van ‘n dier om in ‘n nuwe omgewing of produksiestelsel te kan aard of aan te pas. So ‘n aanpassing word gemeet aan bv. kondisie, groei en reproduksie. Ons praat liewer van die “aanpasbaarheid” by ‘n produksiesisteem (voerkraal) en die “gehardheid” teen ongunstige toestande.

KONFORMASIE Is sinoniem vir “bouvorm” d.w.s. hoedanig bene, balans, bespiering, manlikheid, uier ens. aan die norme (standaard) voldoen. ‘n Dier met bv. regop hakke het ‘n swak konformasie.

FUNKSIONELE DOELTREFFENDHEID Die biologiese doeltreffendheid van ‘n dier om aan bepaalde funksies te voldoen.

Tradisioneel is daar net gekyk of die bouvorm of konformasie van die dier sodanig is dat hy sy funksie kan verrig en doeltreffendheid is nie gemeet nie. So bv. sal goeie loopvermoë, geslagsorgane en geslagegtheid bydra tot die doeltreffendheid van die dier terwyl horingvorm, stertlengte, sekere kleurkenmerke ens. (“fancy points”) gladnie met die doeltreffendheid of gebruikswaarde van die dier verband hou nie.

Die moderne beskouing van funksionele doeltreffendheid is daarop gemik om die dier te evalueer vir (i) funksioneel belangrike bouvormkenmerke plus (ii) die meting van produksierekords soos Simdeks, retensie van nageslag en melkproduksie (speengewig van kalwers) by vroulike diere en bv. semen, dekbehendigheid, doeltreffendheid van groei by bulle.
 

Tien gebooie vir die beoordelaar (C P Massmann)

1. Aspekte wat vir die verbruiker , m.a.w. die kommersiële beesvleisprodusent, belangrik is moet ook in die beoordelaarsring hoogste prioriteit geniet – die verbruiker is koning.

2. Onthou deurgaans “die natuur duld geen uiterstes nie”.

3. Waardebepaling is van uiterste belang – gee spesiale aandag aan die prioriteitseienskappe wat van tyd tot tyd deur die Raad daargestel word.

4. Onthou, vet diere hoort in die slagveeskouring en nie in ‘n ring van teeldiere nie.

5. Vergeet nooit dat u ‘n dubbeldoelras beoordeel nie.

6. Daar is geen vriende in die skouring nie.

7. Moenie dat diere met “groot name” u beslissing beïnvloed nie.

8. Wees selfstandig – vorige plasings van beoordelaars met “groot name” moet nie noodwendig gevolg word nie.

9. Moenie bekommerd wees oor wat die toeskouers van u plasing dink nie – dit is onmoontlik om almal tevrede te stel.

10. Motiveer u plasing, plaas soveel diere as moontlik en moet nie diere tydens u motivering aftakel nie.

“Our Breed Society holds the view that stud breeders should be encouraged to compete at shows provided that functional efficiency and reproduction (Simdex) plays a major role in the final placing.” (CPM)

© 2003 - 2020 Simmentaler SA
Terme & Voorwaardes