T:  051 446 0580 / 2
F:  051 446 0455
E:  info@simmentaler.org

Privaatsak X 7002
Langenhovenpark
9330

_________________________________________________________

In sy oorhoofse waardebepaling en daarstelling van ‘n teeldoel moet die Simmentaler teler altyd die volgende relatiewe ekonomiese waarde van ekstensiewe beesvleisproduksie in gedagte hou: REPRODUKSIE/VRUGBAARHEID = 10;  PRODUKSIE (GEWIG GROEI) = 2 EN PRODUK (KARKAS) = 1

Slegs koeie wat by hulle omgewing aangepas is, kalf gereeld en hulle kan alleenlik aangepas wees as hulle die natuur se gewenste korrekte bene, haarkleed, grootte, lengte, kruis, ens. het.  DEUR DUS VIR REPRODUKSIE TE SELEKTEER, SELEKTEER JY OOK INDIREK VIR STRUKTURELE KORREKTHEID.

“Selekteer vir vrugbaarheid en die res sal volg.  Ongeooflik! Ja, maar verklaarbaar.”  (Reini Rusch)

Die vrugbare koei / vers

Geen beoordelaar kan reproduksie “sien” nie – daarom maak ons gebruik van die jaarlikse Simpro kudde analise en skryf die Simdeks op die skoukaarte.  Nogtans moet telers bewus wees van die volgende (uit ‘n lesing van Cas Maré):

Voorkwart: Vroulikheid en hoë vrugbaarheid gaan gepaard met ‘n wigvormige liggamsbou met die diepste punt deur die liggaam, die buik, net voor die uier, en met ‘n wigvormige vernouing na voor na die eerste rib.  Die vrugbare koei het ‘n onopsigtelike borsstuk en groot buikomvang en toon geen swaar spierontwikkeling in voor- of agterkwart nie.  Dit is ‘n presiese teenstelling met die bul waarin goed ontwikkelde voorkwart en ‘n nou maar goed bespierde agterkwart, tipiese manlike eienskappe is.

Vet: Oorvet beeste is laer vrugbaar en onvrugbare beeste raak vet.  Die werklike produseerders is nie vet nie.  Die laag vrugbare vers is gewoonlik groot, swaar en vet en vertoon manlik.  Vrugbare koeie is nie groot en vleis agtig in bouvorm nie en koeie moet nooit vir vleis of karkas eienskappe beoordeel word nie.

Grootte: Uiterstes in grootte, beide klein en groot, moet vermy word alhoewel die redes daarvoor mag verskil.  Die laag vrugbare vers is gewoonlik groot en swaar.

Skouerblaaie-skof: By die vrugbare koei is die skof en nek slank in voorkoms.  Die boonste punt van die skouerbladbene is lig van spier en beweeg langsaan en steek uit bokant die rugwerwels as die dier beweeg.  Tog vind mens in die beskrywing van die voortreflikhede van menige rasse dat “losheid van die skouer” ‘n ongewenste eienskap is.  Daar is egter geen bewys dat ‘n los skouer ooit nadelig was nie.  Inteendeel, ‘n “goed bespierde en ferm skouer” of ‘n “stygende kambeen” in die koei is ‘n indikasie van laag vrugbaarheid.     

Uier: Vroeë tekens van onvrugbaarheid wat met groot agterdog bejeen word is:  opgekrimpte spene wat gesonke is in die uier, lang hare en onder ontwikkeling van die uier.  So terloops visuele beoordeling van die uier is van geen waarde om melk produksie te bepaal nie, maar volgehoue melk produksie is ten minste afhanklik van die funksionele doeltreffendheid en konformasie van die uier.

Geslagsorgane:  Tekens van vrugbaarheid onder verdenking (selfs al is die betrokke dier tans in kalf) is onder ontwikkeling van die uitwendige geslagsopening met vetaansameling om die stertwortel. 
 

Die vrugbare bul

In ‘n bul is daar ‘n paar visueel waarneembare eienskappe wat onontbeerlik is vir goeie vrugbaarheid.  Volgens C Maré gaan positiewe tekens van manlike hormoon afskeiding meestal gepaard met die volgende:

• Spierdefinisie en swaar voorkwart ontwikkeling.
• Goed ontwikkelde swaar en bespierde skof.
• Manlike gedrag, die optrek en laat sak van die teelballe.
• Beweging van die skede en growwe haargroei van skede en stertkwas.
• Growwe haarbedekking op kop en nek.

Wat laasgenoemde betref is Drayson se mening (hy het 15 537 bulle van 19 rasse bestudeer):  “Look first at the coarseness of hair on a bull’s head and face.  The most fertile bulls generally have quite coarse and curly hair, with the hair most tightly curled when the bull is at his peak of sperm production between three to seven years of age.  How curly is “curly”?  If you take a curl of hair strand between your thumb and index finger and pull it up straight, it immediately returns to its curly position when you release it.

Coarse, straight hair is a step down the fertility ladder, although the bull should still have good fertility.  But, be careful of a bull with fine, straight hair.

The same principles apply to neck hair as to head and poll hair.  Coarse and curly hair suggests the bull is highly fertile.”
 

Bulle moet fiks wees en nie vet nie

Coetzer som sy navorsing hieroor as volg op:  “Oorvetheid by bulle kan lei tot vetdeponering in die skrotum wat termoregulering belemmer en sodoende tot semenafwykings kan lei.  Verder is oorvet bulle meer geneig om hoef- en beenprobleme te ontwikkel wat libido (dekdrang) verlaag.  ‘n Verdere probleem met oorvet bulle wat op ‘n veiling aangekoop word, is dat die nuwe eienaar dikwels probeer om die bul maerder te kry deur die energie inname van die bul drasties te verlaag en ook soms die bul dadelik by die koeie te sit.  Die metaboliese uitdaging wat vetkatabolisme aan die bul stel, plus die ongewoon baie oefening deur ‘n onfikse bul wat homself moet verdedig tussen ‘n nuwe groep bulle, maak dit nie ongewoon vir so ‘n bul om vir etlike maande nie nageslag voort te bring nie.  Hoewel oorvoeding meer ernstig is, kan ondervoeding ook semenproduksie en libido nadelig beïnvloed.”

Ook Coulter het vet nagevors en bevind dat:  “The fat bulls in our tests showed a reduction of 50% sperm reserves, half as many motile sperm, one third as many normal sperm and eleven times less services.”

Richardson het ook vet bulle nagevors en som as volg op:  “High energy rations fed to young bulls in order to achieve rapid growth rates or fatten the bull for a show does adversely affect reproductive characteristics of the bull.”

Pruitt rapporteer as volg:  “Bulls fed high gaining rations often lay down fat in the scrotum, and this results in lower fertility.  The testes normally maintain a temperature four to six degrees cooler than body temperature.  If fat deposits develop in the neck of the scrotum, the countercurrent heat exchange, where warm blood from the body is cooled by the blood in the testes, is disrupted.  Sperm production is not normal at higher temperatures and results in impaired reproductive traits.”
 

The business end of a bull

“When I buy a bull, I always start by looking at the back end of the bull.  That’s where the business end is.  I want to see large testicles and a well shaped scrotum.  That’s the most important part of a bull.  No matter how good he is otherwise, if he can’t sire calves, he’s no good to me.  It doesn’t matter if he’s the best walking bull in the world if he hasn’t got the equipment to do the job.” (Anonymous)

Lusby; Hunlun; Curtis; Bosman en Morrow het almal bevind dat die reproduksie potensiaal van ‘n bul in ‘n groot mate deur die grootte en voorkoms van sy teelorgane weerspieël word.  Die hoë korrellasie met semenproduksie, semenkwaliteit en puberteit van dogters, beklemtoon die belangrikheid van skrotumomvang.  Van die diskriminerende skrotum afwykings waarna beoordelaars moet kyk word in ons basiese beginsels van beoordeling uitgebeeld.  Uit ‘n genetiese oogpunt is veral hipoplastiese teelorgane (onder ontwikkeling van een of beide testes) ongewens. 

Ons Genootskap het al in 1985 minimum teelbal omvang per gewig vereistes ingestel omdat skrotum omvang volgens bovermelde navorsers positief gekorreleer is met semen produksie, semen kwaliteit, puberteit van bul en puberteit van dogters.  By Britse vleisrasse is die volgende gevind:

Op ons Breedplan 400 dae weeglyste is daar plek vir skrotum omvang en sal hierdie belangrike BLUP teelwaarde voorsien word vir telers wat al hul bulle meet (tussen 350 – 550 dae oud).  Skrotum stokke is van die keurders beskikbaar.
 

Gedraaide skrotum

Die effek van skrotale draaiing op die vrugbaarheid van ‘n bul is al in baie beoordelaarskringe beredeneer met ‘n subjektiewe evaluasie van 15 vleisrasse by fase C bultoetssentrums vind Van Rooyen dat 54% van die bulle ‘n skrotale draaiing getoon het (87% links om).  Volgens hom het semen toetse het bo enige twyfel bevestig dat skrotale draaiing geen negatiewe effek op normale testikulêre ontwikkeling of funksies het nie.  Dit is verder gevind dat skrotale draaiing wel matig tot hoog oorerfbaar in die manlike nageslag is.  Die stoetbedryf hoort met versigtige erns na skrotale draaiing te kyk. Testikulêre torsi is die draaiing van testes binne die skrotum en moet nie met skrotale draaiing (draaiing van die skrotale sak in geheel) verwissel word nie. T. torsi is ‘n pynlike toestand met direkte nadelige gevolge op die testes se funksie.
 

Dit kan jy nie sien nie

‘n Belangrike maar visueel nie waarneembare probleem is ‘n gebrek aan geslagsdrif of libido met lae konsepsie tot gevolg.  Oorsake wat ek in die literatuur raakgeloop het, is onder andere:

• Oorerfbaarheid (Johansson en Rendel).

• Te jonk te straf gebruik (Neumann).

• Die bekende te veel of te min oorwerking, oorvoeding, ondervoeding, te vinnig in ‘n nuwe omgewing gebruik (aankoop) en natuurlik enige siekte toetstand (verskeie navorsers).

Omdat onvrugbare en swak semen nie aan die bul gesien kan word nie verplig ons toetsing vir veilings onder beskerming.

CP Massmann, 2003

© 2003 - 2020 Simmentaler SA
Terme & Voorwaardes